آسیب شناسی نظام های تمامیت خواه

آسیب شناسی نظام های تمامیت خواه

   هرچند این بحث بطور مبسوط توسط دیگران نیز پرداخته شده لیکن اینجا اختصاراً از زاویه علمی و استدلالی بررسی میشود.  مردم در جوامع تحت حاکمیت نظام های تمامیت خواه شگفت زده از خود میپرسند چرا نظام حاکم بجای رسیدگی به رفاه جامعه، منابع آنرا صرف کارهای دیگری میکند که خواست جامعه نبوده بلکه اتفاقاً در جهت ضربه زدن به جامعه و دشمنی با آن است!   اعتلای جامعه پیشکش، کار به جائی میرسد که مردم به حداقل های معیشت و گذران زندگی روزانه رضایت میدهند.  مردم متعجب اند چگونه اموری مانند تأمین انرژی و آب و برق و معاش اولیه که هر فرد کم سوادی میتواند بدرستی مدیریت کند از چشم نظامی که مدعی فتح قله هاست مغفول مانده است.  بویژه آنکه انجام همه آن حداقل ها و بلکه بسی بیشتر از آن در توان او بوده منتها برای انجام وظیفه اش ابداً مسئولیتی قائل نیست!  راستی چرا و علت آن چیست؟

   علت در این واقعیت نهفته است که جامعه تصور میکند منطق او همان منطقی است که نظام بدان مجهز است.  حال آنکه آنچه برای نظام های تمامیت خواه اهمیت تام دارد نه رفاه جامعه بلکه اصل بقای خویشتن است.  ازاینرو اهمیت ندادن نظام به خواست جامعه تدریجاً باعث انباشت اعتراض همگانی شده و لذا نظام هرآنچه را در اختیار دارد صرف دفاع از موجودیت خود میکند.  اما برای این دفاع، چاره ای ندارد جز آنکه بکوشد مستبدانه صحنه قدرت را حفظ کند که در غیر اینصورت با خطر سقوط مواجه میشود.  بی جهت نیست اینگونه نظام ها مردم را دشمن خود دانسته و نیروی نظامی را عمدتاً برای سرکوب داخلی میخواهند.   مگر بر سریر قدرت نباشند چه میشود؟  مگر آنچه از کیسه ملت دزدیده اند تکافوی خود و هزار نسل بعد خود را نمیکند؟  پس از چه میترسند؟  از این میترسند، و بدرستی هم میترسند، که با از دست دادن زمام قدرت، ادامه بهره برداری از آنچه غارت کرده اند را در جامعه نداشته باشند.  بی جهت نیست میبینیم که وقتی با سقوط مواجه میشوند فوراً برای حفظ خود به اربابان پرقدرت خود پناهنده میشوند تا مگر همچنان بهره برداری از آنچه ربوده اند میسر باشد.  نظام های تمامیت خواه برای خود ائتلافی نانوشته دارند که برادر بزرگتری بمنزله امید و عمود خیمه آنان است.

   اما مگر منشاء قدرت و کارآئی نظام های تمامیت خواه مردم نیستند؟  خیر، عنصر اصلی چیزی نیست جز پول!  پول شبیه انرژی در فیزیک است که سیال بوده میتواند به صُور مختلف متجلی شود.  این پول از کجا تأمین میشود؟  از محل مالیات ها و گمرکات و سایر وصولی های قانونی که از مردم اخذ میشود.  این سرمایه متمرکز در دست نظام تمامیت خواه، بجای آنکه صرف رفاه و پرداختن به زیرساخت ها شود، صرف تجهیز نیروی سرکوب میشود.  در بدترین شکل خود، عمده این سرمایه صرف ایجاد و تجهیز گروه های هوادار در خارج مرزها و دادن پاداش و مستمری به آنها میشود تا در همه حال "هوا"ی نظام را داشته باشند.  این بخش اخیر بقدری مهم است که گوئی از دید نظام، مردم یعنی مزدوران برون مرز، و مردم اصلی در کشور یعنی موجوداتی مزاحم که باید در فقر و افلاس نگهداشته شده با اعدام و انواع مضایق در ترس و وحشت دائمی بسر برند.  اما اگر وضع همین باشد، بزودی با گسترش فقر و بحران اقتصادی، این چشمه توان نیز خشکیده خواهد شد.  اینجاست که اگر بخت یاری کند، نفت و معادن زیرزمینی امداد غیبی شده منبع دیرپائی را در اختیار نظام خواهد گذاشت که هرطور بخواهد خرج خود و هواداران خود کند.  با این ثروت یامفت که در اختیار گرفته است او میتواند آدم ها را بخرد، از هرجا بخواهد مزدور استخدام کرده در هرکجا بخواهد نفوذی های خود را کاشته و اقتدار خود را گسترش دهد.  حتی این ثروت کلان مانع از این نیست که آثار فرهنگی کشور را به بهانه های مختلف نفروشد، کوه و درِ و دشت و تالاب ها و هر آنچه از منقول و غیرمنقول کشور است را نقد نکرده به ارزهای خارجی تبدیل و به مصارف مذکور در بالا نرساند. 

  با وجود همه این تمهیدات، فشار از حدی که بالاتر رود منجر به فروپاشی میشود.  برای جلوگیری از فروپاشی زودرس یک ترفند کلی وجود دارد که بین نظام های تمامیت خواه مشترک است.  این ترفند چیزی نیست جز پنهان شدن پشت نقاب "ایدئولوژی"، دینی یا غیر دینی، و بهره بردن از آن!  با اینکه پول همواره بهترین مشوق است، معهذا ایدئولوژی، بویژه نوع دینی آن، پیوندی طبیعی را برای جذب نیروهای فرودست جامعه فراهم میسازد.  منتها این چسب نیز تاریخ مصرف داشته و هواداران فریب خورده بتدریج با افتادن پرتو نور به پشت صحنه، پی به آلت دست شدن خود خواهند برد.

خلاصه آنکه، یکی از راه های تشخیص نظام تمامیت خواه، وفور عکس سران و یاران نظام در خیابانهاست حال آنکه نظام متعارف و سالم نیازی به تبلیغات و دروغ پراکنی ندارد.  علامت دیگر، سیل مهاجرت یا در واقع فرار از کشور است که اتفاقاً یکی از تنبیهات مخالفین ممنوع الخروجی است.  نکته آخر اینکه اینگونه نظامها علیرغم همه تمهیدات و سرکوبها پوشالی و توخالی هستند.

جمعیت و محیط زیست

جمعیت و محیط زیست

    سرنامه بالا در پی نقد و درخواست یکی از خوانندگان است که نگران از افزایش جمعیت و نابودی محیط زیست علاقمند به انتشار آمار و ارقام هستند.  حقیقت آن است که آمار و ارقام و بسیاری اطلاعات دقیق تر در منابع عمومی در دسترس همگان است منتها فضای محدود مطالب تک صفحه ای ما به نکاتی تخصیص دارد که در منابع عمومی مغفول است.  ضمن اینکه پیشتر مطالب زیادی در همین وبگاه نوشته شده است و خوانندگان ممکن است بدان مراجعه فرمایند.  ساده ترین راه، مراجعه به زیرنویس یا نظرات در پائین مطالب است که با کلیک روی هر یک از کلمات کلیدی میتوان به مطالب مرتبط دسترسی یافت.  و یا در همان صفحه اصلی، سمت چپ ذیل ستون "کلمات کلیدی" مثلاً اگر روی "جمعیت" کلیک کنید، 16 مطلب در ارتباط مستقیم با آن باز میشود، یا روی "محیط زیست" کلیک کنید 12 مطلب دیگر باز میشود و یا روی "آب" کلیک شود 11 مطلب مرتبط که البته پاره ای ممکن است مشترک باشند برای شما باز میشود.  لطفاً امتحان کنید.

   علاوه بر همه اینها و مهمتر از همه، جستجو در فضای اینترنت معجزه میکند که مثلاً اگر بنویسید "جمعیت کشور ایران" تعداد بیشماری مدخل پیش روی شما باز میشود که محال است حتی کسری از آنها را فرصت کنید مطالعه کنید.  جالب است که اغلب کم کاری خود را فرافکنی کرده بگردن دیگران میاندازیم.  کسی چندی پیش در همین شبکه ها گلایه کرده بود که نداشتن مطالعه و نخواندن کتاب تقصیر اینترنت و فضای مجازی است!  کسی نیست به او بگوید مگر کسی جلوی شما را گرفته است؟  باری، کلی عدد و رقم و اطلاعات به روز براحتی در دسترس شما قرار میگیرد از جمله اینکه جمعیت کشور در حال حاضر حدود 90 میلیون است.  منتها چون عقل درستی بر امور حاکم نیست، مثل بچه های تنبل از روی دست بغل دستی نگاه کرده نسخه افزایش جمعیت میپیچند!  در حالی که کشور از بی آبی میسوزد و بخش بزرگی از پهنه سبز کشور نابود شده و تبعات ویرانگر آن روز به روز شدیدتر شده، دستور افزایش جمعیت از هزار بمب اتمی برای نابودی قطعی سرزمین مؤثرتر است.  برای اطمینان کافیست "منابع آبی کشور" را درج کنید تا با تعداد بیشمار مدخل، شما را با عمق فاجعه، نه فاجعه آتی بلکه فاجعه ای که هم اکنون درآنیم آشنا سازد.  بواقع، مسأله ما از عدد و رقم گذشته و یک عقل متعارف بدرستی درخواهد یافت که اقلیم خشک سرزمین ایران قادر به پشتیبانی جمعیتی فراتر از 30 یا 40 میلیون نیست.  شوربختانه متخصصین آب و محیط زیست نیز با اطلاعات بظاهر علمی همه را گمراه کرده وعده میدهند با کم مصرفی مشکل حل میشود!  این یکی از همان تفاوت های این وبگاه با دیگران است.  بیشترین صرفه جوئی هم برفرض بشود، 10 سال بعد با عده بیشتری که بوجود آمده اند چه میکنید؟  اگر قرار است رشد جمعیت صفر شود هم الان هم دیر شده است!!

   مشکلات از کجاست؟  یکی همین "تقلید کور کورانه" است که گویا در نهاد ما پروگرام شده است.  اینکه چین دست از برنامه تک فرزندی برداشته آیا مجوزی باشد برای هرکاری او کرد ما هم دنباله روی کنیم؟!  یا چون از مقام حاکم در کشور برادر بزرگتر خوشمان آمده مجوزی باشد که هرچه خواست را در طبق اخلاص تقدیم کرده مراتب بندگی را تمام کنیم!  چه باید کرد؟  میگویند نوشتن فایده ندارد.  بسیار خوب، آنچه فایده دارد را تذکر داده بشرطی خود بدان عامل باشید.  دروغ و ریا همه گیر است.  هر جا شکست میخورند میگویند پیروز شدیم.  با خرج های نجومی از کیسه ملت و راه انداختن راهپیمائی های تبلیغاتی، اقتدار ناداشته را به رخ میکشند.  اما وقتی در یک تعطیل آخر هفته ملت از کیسه خودش راهی صفحات شمال شده مسافران سر به 28 میلیون میزنند برای تبلیغات پرخرج 3 میلیون نفری خجالت است که میماند.  چه باید کرد؟ یک کار مفید بدون هزینه، انتقال حرف حساب به سایرین است و بجای بهانه که حرف بجائی نمیرسد، دستکم کاری مفید کرده باشیم.    

    این تغییرات جهانی آب و هوائی که شدیدتر هم خواهد شد ناشی از افزایش بیش از حد جمعیت دنیاست.  نه تنها دما بالاتر میرود بلکه کیفیت آب و خاک و هوا و کلاً کیفیت زندگی مرتباً نازل تر میشود.  گذشت آن روزگار که کتب مقدسه توصیه کردند در زمین پراکنده شوید و مثل ماسه های ساحل متکثر شوید!  آن روزگارِ زمینِ تخت بود ولی امروز، عقلانیت سیاست های دیگری می طلبد.  سیاست های جهانی تحدید جمعیت و مسائل انرژی و ژئوپولتیک، تأسیس نهادی مثل شورای ملل متحد (1402/5/30) را ایجاب میکند تا فارغ از دولت های بی کفایت، خود تنظیم امور را در دست گیرد. اما کو گوش شنوا!

خلاصه آنکه، جهت گیری سیاست های کلی بیکباره باید عوض شود والا این ره که تو میروی به ترکستان است (و چه بسا عمد باشد!).  بمحض تغییر خط، معجزه روی داده اوضاع یکباره عوض میشود هرچند بهبود خرابی ها زمان بر است.

علم و ایمان

علم و ایمان

    اینبار علم و ایمان مورد توجه است و نقش ایندو در زندگی آدمی و اینکه درجه اهمیت و تأثیر هریک چیست.  پیشتر درباره علم مکرر و مبسوط بحث شده و نیازی به تکرار نیست.  اما درباره ایمان بویژه نوع رایج آن یعنی ایمان ریائی اشاراتی شده بود که جا دارد بیشتر شکافته شود.  امروز هیمنه اسلام در کشور ما و منطقه، بر این ایمان استوار است.

   اما براستی ایمان چیست؟  آیا از آسمان فروافتاده؟ یا مقوله ای از بُعد چهارم و پنجم است که درک نمیشود؟ یا موجودیتی یگانه و مرموز دارد غیر قابل فهم؟  هیچکدام.  ایمان ماهیتاً از جنس عقیده است، منتها عقیده ای منجمد در زمان.  مراجعه به مراجع داخلی، ایمان را یک اعتقاد عمیق و خالصانه دینی تعریف میکند و در اصطلاح، یعنی اعتقاد به خدا، فرستادگان او، روز پسین و امور غیبی دیگر.  حال آنکه ایمان در کلی ترین شکل خود، زیرمجموعه ایدئولوژی است.  بدون ایدئولوژی، ایمان معنا ندارد.  از همین رو، ایمان لزوماً دینی نیست و شکل غیر دینی نیز دارد که چندان مطرح نیست.  مانند مارکسیستی که به نظریه مادّی جهان ایمان داشته باشد، ایمانی که در تضاد با دین است!  هر دو نوع دارندگان این ایمان تا پای مرگ بر عقیده خود میایستند.  یا فیلسوف وارسته ای که معتقد به اخلاق نیک و فضایل انسانی است، هرچند نامش را ایمان نمیگوید.  واژه ایمان در مقاصد دیگر هم بکار رفته است مثل اینکه ورزشکاری میگوید ایمان دارد که مسابقه پیشِ رو را خواهد بُرد.  یا کسی ایمان دارد که بعد مرگ یکسره به بهشت میرود.  اولی پس از باخت پی به اشتباه خود میبرد اما دومی هیچگاه به صحت و سُقم عقیده خود پی نخواهد بُرد.  لذا دارندگان ایمان نوع دوم میتوانند در تمام طول زندگی ایمان خود را حفظ کنند!

    یکی از مبانی اولیه ایمان مذهبی این است که جهان و آنچه درون آن است برای مؤمن خلق شده است! چنین بینشی، فرد معتقد را به یک خودخواهِ خود پسندِ خود بین مبدل میسازد.  که اگر در مقامات بالا قرار گیرد مستبدی تمامیت خواه خواهد شد که زندگی را نه بر نوع انسان بلکه بر کل جانداران جهنم خواهد ساخت.  اگر هدایت هواپیما را در دست دارد حاضر است برای رستگاری خود شعاری داده آنرا بر زمین بکوبد یا وارد برجی کند و خود و سرنشینان را به کشتن دهد.  زیرا از نگاه ایمانی، فرد یا گناهکار است یا بیگناه.  اولی راهی دوزخ و دومی بهشت میشود!  همین نگرش نسبت به کتاب و سایر آثار انسانی است.  باید همه را سوزاند چه اگر موافق کتاب آنها باشد که زاید و اگر مخالف باشد که قطعاً باید محو شود.  این تازه از نوع ایمان صادقانه مانند طالبان یا داعش است که میگوید من برحقم حتی اگر تمام دنیا مخالف باشند.  تیزی ایمان آنها به تیزی کاردشان بستگی دارد.  ایمان صادقانه که این باشد، ایمان ریائی چه خواهد بود؟ علم در مقابل ایمان، از هر نوع که باشد، ماوراء هر شک و شبهه ای نشان داده که جهان واقعی بسیار بزرگتر از آن جهان وعده داده شده دینی است.  آنقدر بزرگ که قابل قیاس و قابل بحث نیست.  بی دلیل نیست که حوزه ایمان با علم و هرچه منسوب بدان است دشمن است.  علم مبتنی بر واقعیت هائی است که ایمان میل به پذیرش آن ندارد زیرا حامیانش را از دست میدهد. البته جوابی هم ندارد.

    از برتراند راسل پرسیدند علت اینکه متحجرین علیرغم ارائه همه شواهد حاضر به پذیرش واقعیت ها نیستند چیست؟  او گفت: لابد با خود فکر میکنند چگونه به تاول های کف پایم توضیح دهم تمام مسیری که آمده ام اشتباه بوده است.  میخ ایمان مذهبی در سنین کودکی در مغز کوبیده میشود.  مخمل باف در کتاب خاطرات خود به همین نکته اذعان دارد که چگونه مادر بزرگش مغز او را در کودکی با داستان هائی که میگفت شکل داده بطوریکه سرنوشت او به ایمان خردسالی او گره خورده بود.   مدتهاست کشور در تسخیر ایمان ریائی است.  این ایمان اجازه هرگونه دخل و تصرف در اموال مردم میدهد.  بجای آنکه حقوق پرستاران را بدهند یا حقوق معلمین و معوقات کارگران پرداخت شود، پول آنها را صرف نمایش اربعین میکنند تا با شام و ناهار مجانی، فقیر شدگانی را که خود مسبب آن بوده اند حامی خود نگهدارند.  بجای پرداخت معوقات بازنشستگان، دست در صندوق آنها کرده بنام اربعین پول آنها را دزدیده هزینه تبلیغات خود میکنند.  آنچه اهمیتی ندارد، ثروت ملی کشور است که بیدریغ خرج بیگانگان و حامیان برون مرز میشود.  این ایمان اگر ریائی نیست پس چیست؟!

خلاصه آنکه، در گذشته های دور که علم نحیف بود، ایمان بدیل آن شمرده میشد.  اما وقتی علم باشد چه نیازی به ایمان است؟  ایمان برای جائی است که علم نباشد و خلاء نبودِ علم را جبران کند.  خوشبختانه وقتی عقل به چیزی علم داشته باشد، ایمان چکاره است؟  امروزه به یُمن گسترش علم جائی برای ایمان نیست مگر ایمان ریائی که بشدت تبلیغ میشود.  تبلیغ کنندگانِ ایمان ریائی بازگشت به عقب را تقدیس میکنند اما هیچکدام برای دندان درد به دلاک حمامی مراجعه نمیکنند!

الفاظ و تأثیرات آن

الفاظ و تأثیرات آن

    الفاظ اگر در خلاء یعنی در نبود هیچ مخاطبی صادر شود طبعاً کوچکترین تأثیری نخواهد داشت الا گوینده را خسته کند.  پس تأثیر الفاظ با بودن مخاطب است حال چه حضوری باشد یا چه غیابی بصورت مکتوب یا هر یک از انواع رایج الکترونیک آن.  این تأثیر میتواند خوب یا بد باشد، با عنایت باینکه خوب یا بد از چه منظری نگریسته شود.  برای رفع هرگونه سوء تعبیر، منظور از خوب را خیر عمومی و فایده ای که عقل متعارف بدان نظر دارد قرار میدهیم. 

   سخنرانی گاه برای مخاطبین خاص است مثلاً سخنرانی علمی در محضر دانشمندان درباره مسائل تخصصی و گاه سخنرانی برای مخاطب عمومی است با دانش و درک متوسط جامعه.  برخی از این سخنرانی ها را نامزدهای احراز پست های سیاسی اعم از وزارت و وکالت در ایام انتخابات برای مردم ارائه میدهند تا ضمن معرفی خود و برنامه های کاری خود، عموم را مطمئن سازند که خود اصلح و طبعاً دیگران ناکارآمد و ناصالح هستند. 

    نکته قابل ملاحظه در سخنرانی های عمومی این است که شاید فقط حدود 1% از شنوندگان همه جزئیات ارائه شده را درک و فهم کنند.  این نکته در مناظره های انتخاباتی نیز بهمین منوال است و شاید کمتر از 1% از مخاطبین قادر به تشخیص صحت و سقم گفتار سخنران بوده باشند و با قطعیت قادر به نقد مطالب وی باشند.  باقی 99% حضار معمولاً چنان ذهن ورزیده و مجربی ندارند که بتوانند سره را از ناسره تشخیص دهند.  لذا چنانچه بعد اتمام سخنرانی از ایشان پرسیده شود نظرتان چیست، اغلب نظر خاصی ندارند یعنی نمیتوانند له یا علیه اظهارت سخنران چیز خاصی بیان کنند.  این همان چیزی است که در اغلب کشورهای توسعه یافته رخ میدهد بطوریکه در انتخابات، شاید عده زیادی هم شرکت نکنند.  عدم شرکت آنان نه در مخالفت با نظام سیاسی حاکم بلکه به معنای خنثی بودن آنان در قبال نحله های متفاوت سیاسی است.  تصور عموم چنین است که نامزدها همه کم و بیش عرصه های خاصی از خیر عمومی را پوشش میدهند.  بنابراین چندان نگران آنچه بعد انتخابات رخ خواهد داد نیستند. 

     اما از آنسو، در کشورهای استبداد زده و تحت ستم، آن 99 درصدی که از پیچ و خم های الفاظ چیزی سر درنمیآورند اتفاقاً کاری هم به محتوای سخنرانی ها ندارند.  بخش کوچکی از این توده نگاهشان متوجه ظاهر شخصیت هاست و صرفنظر از اینکه نامزد مورد علاقه شان چه میگوید یا چه نمیگوید، راست میگوید یا دروغ، شیفته کیش شخصیت اند و در هر حال بی نیاز از الفاظ، رأی خود را پیشاپیش مشخص کرده اند.  اما بخش عمده از این 99% به این دلیل به محتوای سخنرانی ها توجهی ندارند که توجه شان به وضعیتی است که بر سرشان آمده است.  درک آنان نه از راه شنیدن و فهم الفاظ، بلکه درک مزبور از راه پوست و گوشت و بلاهای وارد آمده فهم میشود.  به همین دلیل علیرغم شنیدن سخنرانی ها، که اغلب توسط دستگاه های تبلیغاتی نظام تحمیل میشود، معهذا آنچه تصمیمات آنها را شکل میدهد عواملی از نوع قوی تر است. 

    عامل اصلی که بسیار قوی تر از هر تبلیغی کار میکند تجربه شخصی است.  چنانچه شخصی را با داغ و درفش سوزانده باشند، طبعاً هیچ تبلیغی و هیچگونه الفاظی ولو از دهان مقدس ترین موجودات نمیتواند بر تجربه شخصی او فائق آید.  لذا در مواردی که فساد و تباهی به مُد اصلی حاکمیت تبدیل شده و در مواردی که جامعه به سمت خط فقر سوق داده شده و بخش بزرگی به زیر خط فقر سقوط داده شده باشد، و در عین حال شاهد رشد تصاعدی غارت ثروت ملی توسط طبقه حاکمه بوده باشند، تجربه عینی این بخش بزرگ از جامعه با هیچ نوع الفاظ هرچند فریبنده و زیبا باشد تغییر نخواهد کرد. 

خلاصه آنکه، الفاظ بخودی خود باد هواست مگر آنکه مستمعینی داشته باشد که در آنها مؤثر افتد.  تأثیر مثبت الفاظ در شرایطی رخ خواهد داد که با تجربه عینی مخاطبین همسو و همراستا باشد.  والا مخاطبین کتک خوده از دست سخنران، بسیار بعید است درد جانکاه زخم های خود را با شنیدن الفاظ شیرین سخنران بسادگی فراموش کرده دل در گروی وعده های فریبنده او دهند. 

تعریف زیبائی

تعریف زیبائی

     نیم قرن پیش که کتاب جمهوریت افلاطون بدست نگارنده این سطور افتاده بود با علاقه ای وصف ناپذیر خوانده شد.  هر یک یا دو ورقی که خوانده میشد مرتب به پشت جلد مراجعه میشد که نکند مؤلف یک نویسنده امروزی است و نه شخصیتی متعلق به دوهزار و چند صد سال پیش!  نحوه بیان و استدلالات افلاطون که از زبان سقراط ادا میشد بقدری جذاب و گیرا بود، البته هنوز هم هست، که هر خواننده ای را به شگفتی وامیدارد.  اما امروز که گوشه هائی از آن را به یاد می آوریم متوجه نکته بزرگی میشویم که هسته مرکزی تقریباً تمامی مضامینی است که تاکنون در این وبگاه نوشته شده است. 

    آن روح اصلی در بطن همه نوشته های گذشته ما فقط یک چیز است و آن اینکه گفتار و افعال گذشتگان هرچه هست، نیک یا بد، متأثر از دوران خود و ذخایر ماقبل خودش است!  ما از گذشتگان و آرای آنان فایده میبریم اما به هیچ وجه به معنای این نیست که تخته بند افکار و افعال آنان بوده و هرآنچه گفته اند پذیرا باشیم.  اقوال مختلف را باید شنید اما گوش دادن چیز دیگریست.  جدای از گفتار دیگران، نهایتاً باید از ذهن و فهم خود مدد گرفت.  مانند این است که  از فواید آب بهداشتی لوله کشی صرفنظر کرده آفتابه لگن را از موزه ها درآورده آب انبار را جایگزین کنیم!  البته آرای گذشتگان نیز همچون دست ساخته های آنان محترم است ولی باید حفظ شده در آموزش تاریخ عقاید استفاده شود.  ممکن است ایراد کنند که مثلاً ایده "اتم" دموکریتوس که پیش از سقراط میزیست همچنان امروزهم پابرجاست و گفته ما را نقض میکند.  حال آنکه ایده مزبور هیچ شباهتی با آنچه علم روز میگوید ندارد.  آن ایده ناظر بر این بوده که آیا تقسیم مادّه نهایتی دارد یا خیر؟  چه بسا بسیار پیشتر از دموکریتوس هم کسانی به همین "جزء لایتجزا" رسیده بودند که امروز نامی از ایشان نیست. 

    بخش عمده "جمهوریت" ناظر بر دیالوگ سقراط با مخاطبین خود است.  در جائی بحث بر سر زیبائی است و سقراط میپرسد زیبائی چیست؟  مخاطب شروع میکند از اسب های زیبا و شعر و موسیقی زیبا مثال های فراوان آوردن ولی سقراط گوشزد میکند اینها همه مصداق است و نگفتی زیبائی، خودش چیست؟  متعاقباً بحث های دیالکتیک در میگیرد ولی عاقبت چیزی عاید نمیشود الا اینکه بنا بر مشهور، سقراط بر نادانی خود و مخاطب اذعان میکند.  متأسفانه حتی امروز هم میبینیم که بسیاری از دوستان گرفتار اینگونه بحث ها هستند و انگار در ظرف زمان منجمد شده اند.  میتوان با یک تعریف کلی و پذیرش نسبی بودن زیبائی در تعریف آن گفت :"هر آنچه انسان را به وجد میآورد زیبائی است".  سپس مصادیق را که بسیار مهم اند برای روشنگری و توضیح بیشتر ارائه داد.  ترساندن ما از اینکه پیشینیان همه چیز را روشن کرده اند و پا گذاشتن در این یا آن عرصه کار هرکس نیست ما را نه تنها جلو نمیبرد بلکه برعکس، به قهقرا هُل میدهد. 

    متشابهاً امروز نیز، به نوع دیگری، همچنان گرفتار همین بحث های بی حاصل هستیم.  موضوع روز ما درباره حدود اختیارات مردم است.  مثل اینکه فرد مخیّر باشد از آب جوی بنوشد یا از آبریزگاه طویله مجاور.  انسان خردمند اگر گرفتار تشنگی در حد مرگ نباشد باید بگوید هیچکدام!  اما او که در قید اجبار است یا از تشنگی در حال هلاک است مخیر است بین بد و بدتر، یکی را انتخاب کرده طبعاً آبِ جوی را بنوشد.  غافل از آنکه آبِ جوی شیرابه همان طویله است.  فرد پرستی و پرستش کیش شخصیت چنان در ضمیر ناآگاه ما رخنه کرده که تحصیل کردگان را نیز دچار کرده ناچارند به گفتار این یا آن بیاویزند.  توگوئی روح ارباب رعیتی هنوز حاکم است و جامعه بخود نمیبیند که از خود استقلال رأی داشته باشد.  در حکومت استبدادی، تبلیغات چنان ذهن ها را شکل میدهد که میتواند از چوب خشک برای عوام یک قدیس بسازد.

    مادام که ذهنیات فعال مایشاء باشد، همه چیز را چنان درهم و برهم میریزد که راه را برای غارت اموال مردم هموار میسازد.  از ذهنیتی که برای رفع مشکل مستمر سیل، به انداختن دعا در آن بسنده میکند انتظار پیشرفت امیدیست بی فرجام.  دشمنی این طایفه با این سرزمین فقط منحصر به قتل و غارت نیست بلکه تخریب عامدانه و سیستماتیک محیط زیست جای هیچ شک و شبهه ای در تأیید آن باز نمیگذارد.  تجربه، چراغ روشنی است که نشان میدهد شنیدن حرفهای فردی که تمام عمرِ کاری خود را دروغ بافته امریست مکروه و دور از عقل متعارف، چه رسد گوش دادن به آن. 

خلاصه آنکه، تاریخ طولانی این سرزمین مشحون است از دشمنی با ایده های نو، و کشتن صاحبان فکر.  هیچگاه فرصت بحث آزاد و منصفانه برای ارزیابی ایده ها داده نشده که خود همیشه ناشی از تبانی دو رکن سلطه سیاسی و سلطه دینی بوده است.  لذا خواسته ها منحصر میشود به یک معیشت حداقلی که حقوق بشر در هیاهوی مناظره گرگ ها گم شده است.

معماها -20

معماها -20

    از میان بیشمار معمائی که وجود دارد حل یا دستکم طرح برخی اهمیت ویژه ای در این دوره و زمانه دارد.  امروز آنچه بیش از پیش اهمیت دارد تقدس زدائی از حقه بازی هاست.  امروزه بیش از پیش تضاد بین حرف و عمل در حوزه حاکمیت خودنمائی کرده و چون حاکمیت مدعی نمایندگی دین است، توده مردم با دیدن تضادهای بیشمار در رفتار و سخنان ایشان از آنچه ایشان مدعی نمایندگی هستند اظهار برائت میکنند.  هرآنکس که صاحب رأی و ایده معقولی باشد و ریگی در کفش نداشته باشد ابداً نیازمند تبلیغات نیست چه رسد آنهم تبلیغات دروغ!  والا معلوم میشود صداقتی در بین نیست.

1. سبک زندگی.  این روزها مشاهده میشود که نواندیشان دینی از سر دلسوزی در مقام  پند و اندرز به حاکمیت برآمده لشکرکشی او به خیابانها در سرکوب زنان را مورد انتقاد قرار میدهند.  برای اینکه حرفشان گوش شنوائی برای آنها که خود را نماینده دین میدانند داشته باشد، اظهارات خود را مستند به اعمال و رفتار پیامبر و صحابه در حدود 1400 سال پیش میکنند.  به تصور اینکه شاید مؤثر افتد.  اما آب در هاون سائیدن است به دلایل زیر:

اول اینکه گوش شنوائی نیست چه اینکه اصلاً دغدغه دین مطرح نیست!  دوم اینکه بفرض هم گوش شنوائی باشد و هم دغدغه دین باشد، سوأل این است که ما تا کی برای به کرسی نشاندن سخنان معمولی خود باید مرتب به 1400 سال پیش برگردیم؟  برای اینکه ببینیم حرفی که میزنیم درست است یا نه باید آنرا با سالهای اولیه هجری مقایسه کنیم.  برای اینکه رفتارمان را ببینیم صحیح است یا نه باید جستجوگر رفتار آدمها در یک دوره 20 یا 30 ساله بعد هجرت باشیم.  بعبارت دیگر، 1400 سال منهای یکی دو دهه یاد شده همه پوچ بوده، بمثابه سطور سفید و تهی در کتاب تاریخ است که براحتی میتواند پاک شود!  بازگشت به عقب اگر خوبست چرا به عصر حجر نه؟!

اما اینکه پیروی حاکمیت از این دوره 20 یا 30 ساله آیا از سر صدق و وفاداریست، خود جای بسی تردید است.  کما اینکه بعنوان مثال مالیات شرعی صرفاً بر جو و گندم و خرما و .. مطابق آن دوره اخذ نمیشود بلکه از هر روزنه ای که بتوانند مالیات استخراج کرده و گوششان بدهکار شرع نیست.  زیرا این شوخی ندارد، پای پول و ثروت در میان است.  مثالهای کافی در این باب ذکر کرده ایم.  اما ناگهان یک موضوع درجه صدم که به اعتقاد عده ای از مؤمنین جای تردید و باعتقاد خردمندان از اساس طرح آن مبتذل و بیهوده است مسأله درجه اول شده به حیات و ممات حاکمیت تبدیل میشود.  موضوع مزبور که حجاب است اساساً در همه کشورهای اسلامی موضوعی اختیاری و غیر قابل بحث است البته جز طالبان و داعش که معرف حضور همه است.  اینکه مجدد به این موضوع پرداخته شد ناشی از شدت بیرحمی در برخورد با زنان در ادامه تلفات مردم در این یکسال و نیم گذشته است.  البته عده ای علت آنرا، جبران ناکامی و سرخوردگی نظام در عرصه های دیگر میدانند.

صرفنظر از اینکه محرک اصلی پشت این بحران چیست و با احترام به شیوه زندگی قدما، اصل مطلب که موضوعی صد در صد منطقی است نکته زیر است.  این دلسوزان جامعه از کتاب "حجاب شرعی در عصر پیامبر" در مورد رفتار پیامبر با زنان نقل میکنند که " در حالیکه سوار بر مَرکب همراه یارانش در حرکت بود، در این حال چنانچه با بانوی آشنائی در بیرون از شهر روبرو میشد؛ حضرت از درِ نوعدوستی به آن بانو پیشنهاد میکرد که بر تَرک وی سوار شود تا او را به خانه اش برساند".  نقل چنین توجیهاتی به معنای چیست؟  آیا خیر خواهی برای زنان؟  خیر. فقط یک معنا میتواند داشته باشد و آن تشویق به کنار گذاشتن عقل و شعور است.  یعنی تفکرات عُقلای تاریخ، تعطیل و برای هر کاری باید به بازه زمانی یکی دو دهه بعد هجرت مراجعه کرد!  رفتار این "اندیشمندان"، کهنه و نو، همگی دربست بمعنای ضدیت با بشر و فکر آزاد انسان و اخلاق بنیادی او و سایر ارزش های انسانی است.  که در پیروی از همان عقایدِ کهنه خود نیز قائل به تبعیض هستند.  تبعیض در همه جا و همه چیز.

خلاصه آنکه، سبک زندگی به شیوه 1400 سال پیش چه معنا دارد؟  بویژه که مروّجین این تفکر، خود ابداً بدان پایبند نیستند.  پس تحمیل اینهمه هزینه بر مردم برای چیست؟!  فقط یک پاسخ دارد: کسب ثروت و قدرت در پس پرده مقدسات! پیش نیاز آن نمایش اقتدار است.  که بی زحمت ترین اقتدار، در حوزه حجاب بانوان است.  حتی اگر معلوم شود حکمی در ابتدا اشتباه بوده، مستبد ضعیف النفس از ترسِ زیر سوأل رفتن هیمنه پوشالی، شجاعت اعتراف به خطا و اشتباهات را ندارد.

معماها -9

معماها -9

    در دوران عجیبی بسر میبریم و با معماهای پیچیده و گاه مضحک روبرو میشویم.  در دورانی که خوردن روزه جرم است اما بالا کشیدن هکتارها زمین مرغوب ثروت ملی از مصادیق شکیّات بوده بدان اعتناء نمیشود.  اخیراً گفتگوئی در زمینه مشابه پیش آمد که در زیر نقل میشود.  آن نیز از معماهاست.

1. همه پُرسی.  چند روز پیش، گزارش کمیته حقیقت یاب سازمان ملل در امور حقوق بشر جمهوری اسلامی  با نتیجه ای قابل انتظار منتشر شد که همه باخبرند.  یکی از شاگردان قدیمی که پس از فراغت از تحصیل، همچنان رشته های الفت را با نگارنده حفظ کرده بود به بهانه خبر،وارد گفتگو شد.  او که رگه هائی از ایمان صادقانه همچنان در دلش زنده و به حفظ نظام دینی علاقمند است، بشدت اظهار بی تابی کرد.  میگفت چگونه شد که دنیا ما را بعنوان تروریست میشناسد؟  هرکجا بخواهیم برویم باید خجل و سرافکنده باشیم و نخواهیم با دیگران حشر و نشر داشته باشیم مبادا مجبور به توضیحاتی باشیم که از حوصله خارج است.  آخر چگونه به دیگران حالی کنیم آنچه میشنوند نه آنگونه است که نشان میدهند؟  چگونه ثابت کنیم که این گزارشات آلوده به اغراض  سیاسی است؟

در ادامه گفت، ما که از متعهدهای قدیمی هستیم خیلی بیش از آنچه مخالفین نظام تظاهر میکنند به "رفراندوم" اعتقاد داریم چرا که میتواند یکبار برای همیشه حساب همه را روشن گرداند.  برخلاف آنچه ناراضیان جلوه میدهند که گویا بیش از 95% مردم از نظام رویگردان هستند، اتفاقاً درست به عکس است و تعجب میکنیم که چرا دستگاه حاکمه کوششی برای بیان حقیقت بخرج نمیدهد؟  این تعلل و از زیر بار وظیفه شانه خالی کردن برای چیست؟ که ناخواسته حق را بجانب مخالفان نشان میدهد.  مگر گذاشتن یک صندوق رأی چه زحمتی دارد؟  چه بار اضافی بر دوش دولت میگذارد؟  آیا تشریفات و خرج یک همه پُرسی بیش از انتخابات عادی ریاست جمهوری یا مجلس است؟  اینجا دیگر نه تبلیغات است و نه بنر و کاغذ است که حرام شود!  ما و یاران همفکر تعهد میکنیم داوطلبانه نگهبان آرا شده نتیجه را هرچه هست پاس داریم.  یگانه راه باطل کردن تبلیغات ناحق سازمان ملل و دشمنان همین صندوق رفراندوم میتواند باشد.  هر صحبت دیگری شود جز شائبه دروغ و تقلب نمیتواند باشد.

اکثریت ملت، همین قشر ساکت و مظلوم هستند که با تمام کمبودها و بی عدالتی ها ساخته اند.  روزی نیست خبر یک اختلاس تازه، یک فساد سازمان داده شده عیان نگردد.  بازتاب این فساد گسترده جز سرشکستی برای ما ندارد.  مگر بازتاب همین اخبار در محافل بین المللی برای نظام و سران آن ایجاد وهن نمیکند؟  آیا روی مسئولین از سنگ پای قزوین هم سخت تر است؟  چه چیز دیگری باید اتفاق افتد تا این اوضاع عوض شود؟  پرسیدم اگر نتیجه رفراندوم باب میل شما در نیآمد چه؟  گفت طبعاً دولت موظف به استعفاست تا در یک شرایط سالم، آنها که معتمد مردم اند جایگزین دولت ضعیف شده افراد سالم بر مسند قرار گیرند.  مگر میزان رأی ملت نبود؟ چه شد؟ 

خوب اگر نظام طفره رفته بگوید این کار قبلاً 45 سال پیش انجام شده مردم نظر خود را یکبار داده اند، آنگاه چه؟! آیا نخواهد گفت کاریست حشو؟ گفت، حقیقت اینست که نظام حاضر یکبار با بیان عبارتی روی کار آمد بخود رسمیت داد که آن عبارت همچنان قابل کاربست است و همان استدلال کماکان صادق است.  " گذشتگان ما چه حقی داشتند برای ما تعیین تکلیف کنند؟"  نسل های تازه که جایگزین نسل قدیمی شده اند کماکان محق هستند این وظیفه را بر دوش حاکمیت گذاشته اجازه ندهند با تعلل بیش از حد خود موجب سرافکندگی بیش از این شود. همین قشر خاموش را که هنوز به آرمانهای دینی خود مهر میورزند چه بسا با بی تدبیری بسمت مخالفین نظام سوق دهند؟ 

2. دوراهی.  آنچه در بالا رفت درد دل این دوست گرامی و همفکران او بود که این روزها دلش از دست سیستم حاکم خون است.   نظری بود که در این وبگاه سابقه بازتاب نداشت.  آنچه از فحوای سخنان او درک میشود آینده ای تاریک برای کل کشور است که با این خط سیر بنظر میرسد حاکمیت قصد خودکشی دارد.  راه حل این معما، گوش سپردن حاکمیت به دلسوزان نظام است که با برگزاری همه پرسی ثابت کند دروغ نمیگوید و تشنه قدرت نیست! 

خلاصه آنکه، آیا نظام جنایتکار گوش شنوائی دارد یا نه با خودش است، بقول شکسپیر، بودن یا نبودن، مسأله این است.