رمز پیشرفت
این ایام "پیشرفت" موضوع روز است. دیدن اخبار منطقه، داغ دل بسیاری از هموطنان را تازه کرده دست بر پشت دست زده که دریغ چرا چنین شده ایم. صحبت از پیشرفت همسایگان است که چرا کشور ما با وجود همان منابعی که دیگران دارند، حتی غنی تر، به این حال و روز افتاده است؟ با اینکه نیروی انسانی کارآمد هم دارد اما اغلب در حال مهاجرت اند.
طبعاً عقل متعارف و انسان متعارف ضمن پذیرش کاستی های خود باید از پیشرفت دیگران خشنود باشد، معهذا واکنش مسئولین چیز دیگریست. بجای پاسخی قانع کننده، میگویند این پیشرفت آنها ظاهری است و ساختمان بلند مرتبه و شبکه بزرگراه ها و سایر رفاهیات معیاری از پیشرفت نیست! البته در معنا تا حدی هم درست است زیرا پیشرفت اساسی ابتدا در حوزه ذهن پدیدار شده سپس به دنیای واقعی تسری پیدا میکند. در جوامع قبیله ای که افکار متعصبانه متعلق به هزار و چندصد سال پیش همچنان در اذهان جایگیر است، به محض کنار رفتن مبتکر اصلاحات، همه چیز به یکباره نقش بر آب شده به تنظیمات کارخانه برمیگردد! با اینحال باید امیدوار بود چنین نشود که خود در گرو نقش آموزش عمومی است.
مسئولین ما برای توجیه عقب ماندگی به این استدلال تکیه میکنند که 100 سال پیش که برق نبود مگر مردم زندگی نمیکردند؟ نور شمع بمراتب شاعرانه تر از لامپ های پر مصرف حالا بود و اشعار زیبای حافظ در پرتو آن بوده. مگر چه عیب دارد بجای کولر بادبزن بکار برید؟ پس چه باک آفتابه و بادبزن کنار دست خود داشته باشید! با اینکه اینها همه بجای خود درست است اما نکته اینجاست که همه اینها را داشته ایم و حالا قطع شده و مسئولین باید علت پسرفت را بگویند. بنظر ما علت اصلی به همان مبانی پیشرفت باز میگردد. رمز پیشرفت فقط یک چیز است: رفاه. رفاه روح و جسم.
بعنوان مثال، انسان غار نشین که بر آتش و حفظ آن مسلط شد یک درجه پیشرفت کرد. وقتی توانست خانه ای بیرون غار بسازد یک درجه دیگر پیشرفت کرد. و قس علیهذا تا امروز. این معنای ساده پیشرفت است که برخی با سفسطه و مغلطه سعی دارند آنرا هم دور بزنند! رفاه یعنی پیشرفت. با این توضیح که اکتشافات و اختراعاتی که به رفاه بیشتر میانجامد نیز پیشرفت است. نهایتِ همه زحمات بشری رفاه است، رفاهی که در تقابل با رفاه دیگران نباشد و رفاهی که باعث تخریب دائمی زیست بوم نشده فرصت احیاء بدان دهد. مردم سواحل مکران که تنها ممر درآمدشان ماهی گیری بوده اکنون با دریائی مواجه اند که برادران چینی لایروبی کرده چیزی برجا نگذاشته اند. قبلاً مافیای آب و سدسازی داشتیم که بخشی از بحران آب بود و هست. حالا گویا مافیای خاک هم اضافه شده و خاکهای کمیاب بخارج مرزها قاچاق میشود. برای جبران مافات، صنایعی مثل نساجی مازندران که در دستان مافیای دیگری بوده با خاک یکسان میشود چون سود نجومی نمیدهد. لذا منظور از رفاه، رضایت دسته جات مافیا نیست بلکه رفاه قاطبه مردم و رضایت آنها مطرح است که نیست. اگر قاطبه مردم سواحل جنوبی خلیج فارس از رفاه خود راضی اند و در تضاد با ما نیست چه باک! رقابت این نیست که اگر آنها، خوب یا بد، دنبال هوش مصنوعی میروند ما هم تقلید کنیم. تقلیدی که وکلا حتی نام آنرا هم نمیدانند و "هوش مثنوی" میگویند! البته آنها که میدانند، معلوم است که صرفاً فقط برای تشخیص چهره و مسائل امنیتی میخواهند ولاغیر.
بهرحال لازمه پیشرفت چیست؟ لازمه پیشرفت، حرکت و زحمت کشیدن است همانگونه که انسان غار نشین توانست گام به گام پیشرفت کند. نام دیگر این "زحمت" انرژی است. امروزه معادل انرژی در عنصر فراگیر دیگری بنام "پول" متبلور شده است. اما برای کسب پول باید زحمت کشید. گاهی هم بخت با ساکنین برخی مناطق یار است که زیر پای آنها منابع و معادنی کشف میشود مورد نیاز دیگران در جامعه پیشرفته. در اعصار گذشته ماده نفت شناخته شده بود منتها از قیر حاصل از آن برای آببندی کشتی سود میبردند. امروزه پیشرفت در غرب فعلاً به این مادّه حیاتی نیاز دارد و بابت آن پول آسانی نصیب کشورهای دو سوی خلیج فارس میشود. همانقدر که حاشیه جنوبی به این پول وابسته است، بخش شمالی هم هست با این تفاوت که آنرا به ثمن بخس به برادران چینی از طرق نامتعارف فروخته بخشی بصورت اجناس درجه سه و بخش دیگر هم راهی حفره های سیاه میشود. لذا اگر هدر رفت بد است شماتت در درجه نخست دامنگیر چه کسانی باید شود؟
خلاصه آنکه، تعابیر مختلف از پیشرفت همگی در یک نکته مشترکند و آن صلح و رفاه همگانی است. پیشرفت واقعی توأم با رفاه، پیشرفتی پویا و مستدام در همکاری با جامعه جهانی است. ترجیحاً متکی بر مغز مردمان آموزش دیده محلی و جوشش درونی ابتکارات و اختراعات نو و مایه تحسین جهانی و نه تقلید کورکورانه و دزدی های صنعتی و اتلاف منابع طبیعی.
