اینرسی

اینرسی

   در مورد مفهوم بالا گاهی سوء برداشتهائی وجود دارد.  اینرسی در فیزیک به معنای مقاومت در مقابل تغییر حرکت بیان میشود.  اینرسی متناسب با جرم است و هر چه جرم بیشتر، اینرسی بیشتر است و برعکس.  معمولاً ضریب تناسب  1  گرفته میشود و از اینرو اینرسی و جرم یکسان گرفته میشوند.  به عنوان مثال اگر یک پرِ کاه را که مظهر سبکی است بخواهیم با دستمان مرتب اینسو و آنسو حرکت دهیم، بسادگی میسر است و به راحتی سرعت و مسیر حرکتش را تغییر میدهیم.  اما اگر همین کار را بخواهیم با صندلی انجام دهیم بسیار مشکل است اگر نگوئیم غیر ممکن.  چرا؟  چون جرم آن زیاد است و لذا اینرسی آن به مراتب بیشتر از پرِ کاه است.  طبعاً برای اشیاء پرجرم تر اینرسی بیشتر بوده و این کار بیش از پیش مشکلتر میگردد.  اینرسی زیاد یعنی مقاومت زیاد برای تغییر در رفتار حرکتی آن.  اگر بخواهید مداد روی میز را به انتهای اتاق پرتاب کنید اینکار بسادگی انجام میشود و برای چیزهای به اصطلاح سبک مشکل نخواهد بود.  اما اگر این کار را بخواهید با صندلی انجام دهید کارتان بسی مشکل خواهد بود.  بی دلیل نیست که در هنگامه دعوا در جلسات مباحثه که کار به مشاجره میکشد این قندان و لیوان روی میز است که طرفین بسوی هم پرتاب میکنند و بطور غریزی از این قانون پیروی و آنرا محترم میشمارند.  مثال دیگر که اغلب ناظر آن بوده ایم، شروع حرکت اتوموبیل ها بعد از سبز شدن چراغ راهنمائی سر چهارراه است.  کامیون بزرگ و پر جرم تا بخواهد حرکت کند و سرعت بگیرد، اتوموبیل کوچک و کم جرم حرکت کرده و بسیار پیش افتاده است زیرا اینرسی کمتری داشته و راحت تر از حالت سکون (سرعت صفر) به سرعت مورد نظر میرسد.  این دو وقتی هم که در حال حرکت هستند، مثلاً با سرعت  60km/hr ، باز همین معنی برقرار است.  یعنی برای متوقف شدن، اتوموبیل کوچکتر زودتر و راحت تر متوقف میشود.  بهمین دلیل قطار برای متوقف شدن به مدت بیشتری نیازمند است و بلافاصله نمیتواند متوقف شود.  لذا رانندگان وسائط نقلیه " سنگین " باید همواره مراقب این نکته باشند.  اینجا "سنگینی" را با "پر جرم" بودن نباید اشتباه گرفت چه اینکه "وزن" (یا سنگینی) حاصلضرب "جرم" در شتاب ثقل است که دو ماهیت کاملاً متفاوتند.  اما در گفتگوهای روزانه ما اغلب وزن و جرم را با تساهل بجای هم بکار میبریم.  برای فهم تفاوت این دو، فرض کنید فضانورد و ساکن ایستگاه فضائی هستید.  در اینجا همه چیز در حالت بی وزنی است.  فرض کنید یک مداد و یک صندلی در مقابل شماست و قرار است در حالیکه پشت به دیوار سفینه داده اید  این دو را به انتهای دیگر سفینه پرتاب کنید.  برخلاف تصور معمول، همان مشکلی که روی زمین داشتید اینجا هم هست زیرا اینرسی (یا جرم) همچنان پابرجاست و آنچه زایل شده است وزن است.  به عبارت دیگر در آنجا نیز جسم پر جرم بسختی حرکت میکند و ربطی به بی وزنی آن ندارد.  جرم مربوط به توده ماده است و هرکجا باشد همانست و هیچگاه زایل نمیشود.  در حالیکه وزن شما روی زمین یک چیز و روی سیاره مشتری خیلی سنگین و داخل ایستگاه فضائی صفر است.  خواننده علاقمند و کنجکاو برای یافتن شرح کامل این پدیده با زبان ساده به کتاب " 111 پرسش و 444 تحلیل در فیزیک و مباحث علمی روز" مراجعه کند ( مشخصاً پرسش های 7، 60، 75، 94).  قابل ذکر است که اینرسی و مفهوم آن در زندگی روزمره ما دارای نقش مهم و گسترده ای است.  به عنوان مثال الکترون که حدود 2000 مرتبه سبک تر از پروتون است چنانچه بر فرض جرمی برابر پروتون میداشت شاید سبک و نحوه زندگی امروزی ما طور دیگری میگردید.  الکترون به سبب جرم فوق العاده کوچکی که دارد بسادگی تحت تأثیر میدان های الکترومغناطیسی به رقص در میآید و اینرسی کوچکش آنرا بسیار فرمان پذیر ساخته است.  چه بسا در غیر اینصورت بسیاری از امکانات امروزی ما میسر نمیشد.  

   در زندگی روزمره، جرم کم مترادف است با اینرسی کم و لذا مترادف است با " چابکی" بیشتر.  افراد لاغر چابکی بیشتری نسبت به افراد چاق داشته و لذا از زندگی سالمتری برخوردارند.  چاقی موجب کم تحرکی و این به نوبه خود باعث سوخت و ساز کمتر و تجمع کالری غذائی در بدن بصورت چربی و در نهایت منجر به چاقی بیشتر است.  به زبان دیگر شروع چاقی، آغاز یک چرخه معیوب است و باید بسرعت با آن برخورد گردیده و تا دیر نشده آنرا متوقف ساخت.  امروزه در اغلب کشورها رواج تغذیه با غذاهای آماده که حاوی چربی های بد است همراه با کم تحرکی ناشی از ماشینی شدن زندگی، بلائی برای سلامت مردم است.  این نیز یکی دیگر از مظاهر افراط و تفریط است که گاهی گرسنگی و گاهی سیری مفرط باعث رنجوری است.  اما داستان بدینجا ختم نمیشود.  شاید مهمترین نقش اینرسی، در زندگی معنوی انسانهاست.  ذهن در افراد مختلف دارای "پویائی" متفاوت است که متناظر با چابکی مادی است.  این پویائی میتواند به بیان دیگر با اینرسی بیان شود.  همانطور که ما با انواع ورزشها همراه با تغذیه سالم میتوانیم چابکی بدنی خویش را تضمین کنیم، متشابهاً ذهن نیز میتواند بکمک انواع ورزشهای فکری همراه با تغذیه درست فکری، پویائی خود را تأمین کند.  ذهن های عقب مانده که مایل به تحرک نیستند همچنان درجا زده و بیش از پیش دچار کندذهنی و در نهابت جمود میگردند.  ذهن هائی که در مدرسه و دانشگاه پرورش می یابند در معرض انواع ورزش های فکری بوده و چنانچه بدرستی با مواد سالم تغذیه شوند به پویائی لازم دست می یابند.  همانگونه که برخی افراد چاق مصممند با خلاص شدن از شر چربی های مزاحم به حالت تعادل نزدیک شده و خود را چابک سازند، متشابهاً آنان که از لحاظ ذهنی عقب نگاهداشته شده اند با درک عواقب آن و با خلاص شدن از شر "رسوبات" مزاحم ذهنی میتوانند به تعادل فکری رسیده پویائی لازم را بدست آورند.  در اولی پزشگان حاذق و در دومی راهنمایان دلسوز انگیزه های اولیه را بوجود می آورند.  جامعه ای که افراد آن عمدتاً از "چابکی" و  "پویائی" برخوردارند، جامعه ای سالم و در مسیر ترقی و تعالی است.