واکنش ما نسبت به اخبار پیرامون

واکنش ما نسبت به اخبار پیرامون

   پرسش اصلی اینست که ما نسبت به اخبار واصله چگونه واکنش نشان میدهیم و چگونه باید نشان داد؟   البته اینجا منظور ما عمدتاً اخبار علمی است، گو اینکه نتایجی که بر این بحث مترتب است قابل تسری به مسائل عمومی نیز خواهد بود.   همانطور که شاهد بوده ایم، یکماه گذشته زمین لرزه های زیادی در ایران رخ داده و نظر بخش مهمی از مردم را متوجه خود ساخته است.  طبیعی است که در چنین مواقعی گمانه زنی های زیادی، چه درست و چه نادرست، بر سر زبانها می افتد و بویژه در فضای مجازی فراگیر میگردد.  ضمن اینکه هیچ ایرادی بر این گمانه زنی ها نیست اما لازمست طبقه⁽¹⁾ روشنفکر و تحصیلکرده را در قبال واکنش به آنها قدری روشن ساخت.  در مطالب اخیر در باره پروژه هارپ و رابطه آن با زمین لرزه در این وبگاه اندکی نوشته آمد.  اما در این چند روز گذشته یکی دیگر از عزیزانی که مطالب ما را دنبال میکنند با اطمینان خاطر گفت که دانشمندی پیدا شده که زمین لرزه های متعدد اخیر را چه از نظر زمانی و چه از نظر مکانی و چه حتی از نظر قدرت ریشتر با دقت خوبی پیش بینی کرده و برای آینده نزدیک نیز در حال پیش گوئی کردن میباشند.  شنیدن چنین خبری، دتکتور کسی را که در حیطه علوم کار میکند و خود را ملتزم به قواعد آن میداند به صدا در آورده و تق تق آن بلند میشود.  بد نیست بدانیم در وجود همه ما، کما بیش، چنین خاصیتی وجود دارد که البته باید تربیت و تقویت شود.  این دتکتور نمادین، در مواجهه با داستان های غیر واقع، شروع به هشدار و سرو صدا میکند که البته فقط خودمان میشنویم!.  در پاسخ به این پرسش که پیشگو چگونه به این چیزها پی میبرد، راوی در ادامه افزود که وی دستگاهی اختراع کرده که آنرا به ثبت نیز رسانده و توسط آن به جزئیات زلزله های آتی پی میبرد.   در این هنگام  صدای دتکتور اینجانب بصورت جیغ ممتدی درآمد که آزار دهنده بود و لذا از استماع باقی داستان صرفنظر شد.   ضمن ادای احترام به دانشمند محترمی که در این باره اختراعی کرده اند و نام او را هم نمیدانیم، باید متذکر شد که همواره این احتمال وجود دارد که روزی روزگاری چنین وسیله ای ابداع شود و چه بسا آن روز همین امروز باشد.   اما نحوه ارائه این داستان بطور عادی ما را به شک میاندازد که آنرا باور نکنیم.  اختراعات و اکتشافات مهم معمولاً اولین بار در انجمن های علمی مطرح و یافته های آن نیز در مجلات تخصصی علمی درج میگردد.  تازه در همین مرحله جامعه علمی بسادگی تن به قبول آن نمیدهد و مدتها میگذرد تا پس از انجام آزمایشات لازم توسط سایر محققین و آزمایشگاه های معتبر کم کم مورد پذیرش واقع گردد.  نگاهی به آنچه در دنیای فیزیک گذشته، ما را به این روند متقاعد میسازد.  

    همه اینها گفته شد تا یک نتیجه گیری مهم از آن عاید شود.   و آن اینکه صرفنظر از اینکه دیگران چه میگویند و در دنیای پیرامون ما چه میگذرد، لازمست خود را در قبال اخبار واصله و تبعات احتمالی آن بیمه کنیم.   بهترین و مطمئن ترین نوع بیمه، پذیرش درجه ای از شک و شکاکیت است.  باید همواره نسبت به آنچه میگویند و عمل میکنند با چشم تردید نگاه کرد.   البته منظور ما اینجا موضوعات علمی و فنی است والا در خصوص مباحث اجتماعی و روزمره، نسبت به آنچه که آشکارا دروغ میگویند نباید که تردیدی روا داشت.   چه اینکه گاه کسی چیزی را اختراع میکند و در مورد آن ادعائی میکند که خود خبر ندارد باطل است.  مواقعی هم هست که مثلاً کسی آگاهانه گیاهی بی خاصیت را بعنوان کشف داروی ضد سرطان در ازای مبالغی هنگفت به بیماران عرضه میدارد.   لذا لازمست در همه حال، همه، بویژه طبقه درس خوانده خود را در قبال این واردات بیمه کرده و همواره با درجه ای از شک و تردید با این مقولات برخورد نماید.   تاکید میکنیم با درجه ای از تردید زیرا  اگر به همه موضوعات برخورد منفی داشته باشیم، آنگاه هیچگاه چیزی جز انچه داریم نخواهیم آموخت و به هیچ کجا نخواهیم رسید.   این هنری است که باید لابلای دروس دانشگاهی به دانشجویان عرضه شود.   بنابراین، این دتکتور درونی نیازمند تنظیم است.   طبعاً درجه آنرا نباید روی آخر گذاشت زیرا علم پیشرفتی نخواهد داشت.   از طرفی، خاموش هم نباید کرد زیرا خرافه جهان را پر خواهد ساخت.   پس لابد در جائی میانه باید تنظیم گردد.   رویکرد ما نسبت به دعاوی واصله باید چنان باشد که در درجه نخست نسبت به چیز هائی که با بدنه اصلی علم منافات دارد بشدت سخت گیر باشد.   مثلاً اختراع دستگاهی که بدون هیچ نیروئی مداوماً کار میکند را نباید پذیرفت زیرا با اصل بقای انرژی (که از طلوع بشریت تاکنون شاهد نقض آن نبوده ایم) در تضاد است.   یا کسی مدعی تشخیص دقیق زلزله در هر کجا است در حالیکه هنوز مقدمات علمی آن فراهم نشده است.   البته جا را باز میگذاریم که اگر کسی خلاف آنرا نشان داد، تعصبی نداشته و آنرا میپذیریم.   بنابراین موضوع تعصب (علمی و غیر آن) در میان نیست.   از سوی دیگر باید نسبت به موضوعات جدیدی که در فرایند علمی متولد میشوند سختی کمتری نشان داد.   چیزهائی را که ما با چشم خود کارکرد آنرا میبینیم نمیتوان حاشا کرد.   چیز هائی هم در کتب درسی هست که در مدرسه و دانشگاه بما آموزش داده میشود و درستی همه آنها را در آزمایشگاه خود شخصاً مشاهده نکرده ایم.   چرا باید اینها را هم قبول کنیم؟   ما اینها را نیز میپذیریم بصرف آنکه به بدنه جامعه علمی اطمینان داریم و میدانیم که در درجه نخست طی فرایندی سخت و زمان بر پالایش شده و بتدریج وارد کتب درسی شده.   ضمن اینکه کارکرد درست خیلی از چیزها که شاهد آنیم در گرو درستی مضامین قبلی و کارکرد درست آنهاست.   

     نتیجه آنکه باید خود را مجهز به فیلتری بنام شکاکیت کنیم تا ما را در کوران زندگی حفظ کند.   بعلاوه آنرا با اطرافیان و سایر آحاد جامعه نیز در میان بگذاریم تا نه فقط خود، بلکه کل جامعه را در افت و خیز زندگی حفظ کند.   درد مشترک جوامع عقب مانده نبود درجه کافی از شک و تردید است.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1- به اشاره یکی از دوستان قبلاً قشر روشنفکر مینوشتم، اما امروزه نظر به تعداد زیاد درس خوانده ها نباید بگوئیم طبقه؟!