اثر متقابله قوی

اثر متقابله قوی

    با تجاوز اخیر روسیه به اُکرایین، نظر عده زیادی از مخاطبینِ ما و نیز سایر رسانه ها به این بحران و حواشی آن جلب گردید.  چه بخواهید و چه نخواهید فرد مجبور است در این مسائل دارای نظر باشد.  حتی اگر به زبان نیز اظهاری نباشد ولی بهر حال هر فردی در هر موضوعی دارای نظر هست؛ چه بر زبان بیاورد چه نیاورد.  اما در حاشیه های این جنگ، روابطی شکل میگیرد که برخی قوانین اصلی طبیعت را به ذهن ما تداعی میکند.

    تمام نیروهای طبیعت به چهار اثر متقابله اصلی فروکاهیده میشود و چیزی خارج از این چهار وجود ندارد:

1- نیروی گرانش که ضعیف ترین در این دسته است.  با شدت نسبی 1

2- نیروی هسته ای ضعیف.  با شدت نسبی  10²⁵

3- نیروی الکترومغناطیسی.  با شدت نسبی  10³⁶

4- نیروی هسته ای قوی.  با شدت نسبی 10³⁸

همانطور که ملاحظه میشود، پرقدرت ترین نیرو در طبیعت همانا درسطر آخر است که ما آنرا اثر متقابله قوی نامیده ایم.  این نیرو همانست که پروتون ها و نوترون ها را در هسته اتم در کنار هم نگاه میدارد.  پروتون ها با بار مثبتی که دارند قاعدتاً باید یکدیگر را بشدت دور کنند، معهذا نیروی قوی هسته ای با شدتی بیش از 100 برابر قوی تر از آن، آنها را چسبیده بهم نگاه میدارد.  ضمناً از این مقایسه معلوم میشود که چرا نیروی گرانش فقط در اجرام فوق العاده بزرگ خودنمائی میکند.  در روابط روزمره آنچه را حس میکنیم عمدتاً حاصل نیروهای الکترومغناطیسی است.  دانشمندان معتقدند که همه این نیروها در ابتدای زمان از یک منشاء سرچشمه گرفته اند و فیزیک دانان نظری برای اتحاد این چهار جوهر سخت کوشیده و میکوشند.  تاحال، موفقیت هائی بوده لیکن گرانش تاکنون از زیر بار آن شانه خالی کرده است.

   اما همه آنچه درباره نیروهای اساسی طبیعت گفته شد چه ربطی به جنگ اُکرایین دارد؟  مقایسه ساز و کار طبیعت با آنچه در پهنه سیاست میگذرد میتواند بسیار جالب و آموزنده باشد.  هرچند این مقایسه ها فقط جنبه نمادین داشته و قابلیت تعمیم ندارد.  در عرصه سیاست، افراد ظاهراً مستقل هستند و در بیانات خود این احساس استقلال فکری را به مخاطبین القا میکنند.  آنها هرگونه تحت تأثیر دیگران بودن را از خود مبرا دانسته و سخنان عامه پسند ایراد میفرمایند.  اما گاهی در بروز بحران های همه گیر، وضع فرق کرده و ناگهان روابط واقعی بین سیاستمداران ماوراء هر شک و شبهه ای هویدا میگردد.  بقول معروف، کند همجنس با همجنس پرواز.  در جنگ اخیر ناگهان مرزبندی ها عیان گردید و مستبدین در یک ارتباط اسرارآمیز یکدیگر را یافتند.  گویا از طریق نوعی امواج مرموز، یا میدانی خاص، دلهای اینان بهم نزدیک است و ناخودآگاه یکدیگر را تقویت روحیه میکنند. شاید هم ذهن آنان در یک هارمونی معنوی از طریق شبکه ناپیدائی شبیه اینترنت هماهنگی کرده و ضربآهنگ مشابهی مینوازد.

   تشابه یاد شده از این منظر جالب است که با اینکه پروتون ها در فواصل عادی یکدیگر را دفع میکنند، اما چنانچه فاصله در حدود ابعاد هسته باشد، بلافاصله یکدیگر را چنان جذب میکنند توگوئی هیچ تنافری در بین نبوده.  مثلاً اگر چهار یا پنج پروتون را باین ترتیب کنار هم آورید بلافاصله یکدیگر را قاپیده و سامانه سفت  و محکمی تشکیل میدهند.  نیروی هسته ای قوی، برخلاف الکتروستاتیک، فقط از نوع جاذبه است.  در صحنه ارتباطات جهانی، سردمداران سیاسی دنیا برخی دوستی و برخی دشمنی میورزند.  اما در ارتباط معنوی بین مستبدین آنچه غالب است فقط جاذبه دوستی و همدلی است.  این یکرنگی و همدلی چنان بی شائبه پردامنه است که منافع ملل تابعه خودشان را هم تحت الشعاع قرار میدهد.  

   در چنین اوضاع و احوالی، ارادتمندان استبداد و آنها که این رویه فکری را میپسندند نیز بطور خودجوش همراهی و همفکری نشان داده و از مواضع مستبد، صرفنظر از درست یا غلط بودن، پشتیبانی میکنند.  طبعاً مادام که این هواخواهان هستند، مستبد نیز خواهد بود.  منتها روال معمول چنین است که به این اکتفا نشده و امور مهمه بر سبیل قضا و قدر واگذار نشود بلکه برای محکم کاری، حلقه هائی از ارادتمندان با مال و ثروتی که از کیسه خلیفه بخشیده میشود چالاک و باطراوت آماده جانفشانی نگاه داشته میشوند تا جیفه دنیا آنان را در هواخواهی و پشتیبانی معهود بیش از پیش متعهد سازد.  چنین روالی، چیزی جز دستورالعمل پخت و تولید فساد نیست.  اینگونه است که فساد در نظام استبداد ایجاد و نهادینه میشود و برخی معصومانه در خیال اند که زدودن فساد در چنین نظامی میسر است.  نمونه ها کم نیست، مثلاً در بحران اخیر شاهدیم که تعدادی از بهره مندان فساد در آن کشور، موسوم به اَلیگارش ها، تحریم شدند ولی معهذا مستبد حتی در غیاب حلقه فساد، کماکان بکار خود ادامه میدهد.  تأکیدی مجدد بر اینکه مبارزه با معلول راه بجائی نمیبرد جز آنکه علت را دریافته شود.