احتمال آن چقدر است؟

احتمال آن چقدر است؟

     گاهی اوقات برای فهم پدیده ها لازمست دست به یک محاسبه ساده زده و احتمال وقوع آنها را پیش بینی کرد.  اگر توصیفات کیفی با محاسبه کمّی همراه گردد تصویر واقعی تری از امور را بدست خواهد داد.  مطالب و نتیجه گیری که در پی خواهد آمد جنبه عام داشته و در موارد مشابه کاربرد دارد.  موارد زیر را در نظر میگیریم:

     اگر در هر زمان و هرکجای دنیا، دخترکی را بخاطر موی سر، به عمد یا به سهو، بکُشند و در عوض رفع و رجوع و بیان یک عذرخواهی ساده صدها نفر دیگر را کشته و هزاران نفر را مضروب یا محبوس کنند درباره آن چه قضاوتی میتوان کرد؟  اگر در هر زمان و هرکجای دنیا یک نهاد دولتی به دخترکی تجاوز کرده باشد و در عوض دستگیری و پاسخگو کردن مجرم صدها تن دیگر را به گلوله ببندند تا ثابت کنند چنین نبوده، درباره این چه قضاوتی میتوان کرد؟  مردم دنیا چه قضاوتی خواهند کرد وقتی حکومتی یک هواپیمای مسافری را به عمد یا حتی به سهو سرنگون کرده باشد و برای تبرئه خود مرتب دروغ گفته انکار نماید؛ در اینصورت مسئولیت خون جان باختگان با چه کسی خواهد بود؟  پای خودشان است؟!  اینها و با وجود صدها موارد مشابه چه نتیجه ای میتوان گرفت؟  آیا همه میتواند سهوی و خود بخودی بوده باشد؟  یا شاید عمدی در کار باشد؟  

     برای پاسخ ناچار از ذکر مثالی ساده هستیم.  فرض کنید در یک امتحان، یکصد سوأل چهار گزینه ای ارائه کرده باشیم.  اگر کسی همه را بدرستی پاسخ داده باشد و تقلبی در کار نباشد قطعاً به او آفرین خواهیم گفت چه معلوم است که درس خود را خوب خوانده است.  اما اگر کسی همه یکصد سوأل را جواب نادرست داده باشد چه؟  آیا شک برانگیز نیست؟  او هرچقدر هم تصادفی عمل کرده باشد این نمیتواند قانع کننده باشد و بالاخره برخی پاسخها را باید درست جواب داده باشد.  اینجا همان نقطه نتیجه گیری است.  نظر ما اینست که این فرد باحتمال قریب به یقین جوابهای درست را میدانسته و عامدانه پاسخ های غلط را انتخاب کرده است.  آیا نتیجه ای غیر از این ممکنست؟

    ممکنست بگوئید او شانسی جواب داده و به همین نتیجه رسیده.  البته احتمال آن صفر نیست ولی بسیار بسیار کم است.  میدانیم برای هر سوأل، احتمال پاسخ غلط 3 از 4 است که البته کم نیست.  اما احتمال اینکه همه 100 پاسخ با هم غلط از آب درآید عدد 3.2E-13 میباشد.  کسانی که لجوجانه نمیخواهند باور کنند این عدد چقدر کوچک است بخود زحمت داده 41 سکه را با هم روی زمین بریزند.  آنچه ظاهر میشود مخلوطی از شیر و خط است اما احتمال اینکه همه شیر باشد یا همه خط عددی بسیار کوچک حدود همین عدد است.  بد نیست یکبار هم دست به تجربه علمی زده و نتیجه را، هر چند بار دوست داشته باشید، به رأی العین ببینید.

    با بازگشت به سوأل اصلی که آیا صدها ارتکاب جنایتکارانه میتواند سهوی باشد و عمدی در کار نبوده باشد، باید گفت احتمال آن از آنچه در مثال بالا بدست آمد باز هم کوچکتر است.  زیرا با وجود قوانین پذیرفته شده امروزی، اتخاذ عملِ درست بسیار روشن است و لذا احتمال دست یازیدن سهوی به عملِ نادرست حتی بسیار کوچکتر از 3/4 مثال بالاست.  پس اینکه طی سالیان سال صدها و بلکه هزاران عمل ارتکابی یک نظام همگی در جهت خلاف قاعده بوده باشد، تنها چیزی که میتوان گفت عمدی بودن و برنامه ریزی بودن همه آنهاست. آیا این، کارهای اهریمن را به ذهن تداعی نمیکند؟   طبق تعریف، اعمال او همه نادرستی و همه دروغ است.

    بی جهت نیست که پس از سالها تکرار مکررات و ارائه دروغ های پی در پی، قانع ساختن چنین مردمی بیش از پیش سخت و سخت تر شده است.  بویژه که توجیه آن نزد نخبگان و طبقه دانشجویان و دانش آموزان بیش از همه مشکلتر است.  در چنین مواقعی تنها راه اینگونه نظام ها برای قانع ساختن مردم باینکه سیستم پاک است و از هر اتهامی مبراست، دست بردن به خشونت عریان است.  در نظامی آلوده به فساد، چه بسا خودِ فساد، تنها منطقی که در عوض عذر خواهی کار میکند بیان مکرر سه کلید واژه آمریکا، اسرائیل، و دشمن و گذاشتن همه تقصیرات برعهده این 3 واژه است.  

خلاصه آنکه، نظام های ناکارآمد برای نمایش کارآمدی کاذب خود معمولاً حمله به افراد ضعیف را نشانه میگیرند تا بلکه اقتدار خود را به رخ کشند.  گاهی هم افراد ضعیف درس خوبی به آنها میدهند.  مثلاً داستان محمود غزنوی برای تصرف حکومت ری و اصفهان که در دست بانوئی بوده بجای خود شنیدنی است که صلابت نامه بانو، محمود را منصرف کرده از حمله خودداری میکند.  اما این درایت نزد همه نیست.  نظامی که به شهروندان خودش بچشم دشمن نگاه کرده و بروی مردم عادی آتش میگشاید، سایر خلاف هایش نیز همه به عمد است و مشروعیتی در چشم مردم ندارد.  بعنوان یک شاخص کلی، هر زمان و هرجا هر کس، حقیقی یا حقوقی، خود را در یک هاله قدسی پنهان ساخته و بضرب زر و زور برای خودش تبلیغ کند بطور حتم و یقین نهادی برخاسته از دروغ است، چه او که اصالتی داشته باشد هرگز نه از خود تعریف میکند و نه معنویت خود را تبلیغ مینماید.