حکومت آرمانی -1

حکومت آرمانی -1

    مدتیست بحث حول این پرسش رایج است که بالاخره این بحران های تمام ناشدنی کی قرار است به پایان رسیده و اعلام شود دوره صلح و ثبات فرا رسیده.  این اوضاع چه زمانی به سرانجام خواهد رسید؟  آیا موکول است که دنیا را بضرب شمشیر به مذهب خود تبدیل کرده باشیم؟  یا این بحران جائی خاتمه پیدا کرده دوران عادی زندگی توأم با آرامش و سازندگی فرا خواهد رسید؟  این در حالیست که روشنفکرانِ در تبعید، که بخشی از موتور محرک تحولات آتی هستند، بجای هم افزائی و همفکری در جهت هدف واحد، نیروی خود را در به کرسی نشاندن عقیده خود در نوع حکومتی که در فردای روشن قرار است در کشور برقرار شود بیهوده هدر میدهند.  ُطرفه آنکه دشمن ملت نیز دقیقاً همین را میخواهد تا روشنفکران نیروی خود را در مباحثات بی حاصل هدر داده راه بجائی نبرند.

    با اینکه حول و حوش سرنامه، کتابها نوشته شده و لازمست افراد آنها را مطالعه و از نظرات حُکما از افلاطون تاکنون آگاه شوند، معهذا میخواهیم از دیدگاه شخصی مبتدی بدون آشنائی با اصطلاحات پیچیده، آنچه که بطور طبیعی به ذهن متبادر میشود را ارائه کنیم.  این رویه را میخواهیم از بدیهی ترین ها آغاز کنیم.  راستی حکومتِ آرمانی چه شیوه ای است؟

    اگر بشود گذشته های بسیار دور را در تصور آورد، میتوان چنین پنداشت که با تجمع توده های انسانی و اصطلاحاً شکل گیری طوایف و قبایل، خود بخود تمشیت امور وجود سرپرستی را ایجاب میکرد.  طبعاً فرد مزبور میبایست نسبت به سایرین آشنائی بیشتری با قوم داشته و مورد احترام جمع بوده، از او حرف شنوی داشته و خود نیز خواهان خیر عمومی بوده باشد.  این ساده ترین و اساسی ترین تعریف حکومت در شکل اولیه خود است که فلسفه حکمرانی بر پایه آن قرار دارد.

    اما کم کم بمرور زمان بر پیچیدگیها افزوده شد و نیات اولیه رو به فراموشی گذارد.  چنان شد توگوئی حکومت اصل است و مردم فرع و باید در خدمت حکومت باشند.  شکل بر محتوا پیشی گرفت و اصل (مردم) در خدمت فرع قرار گرفت.  آن شد که بدترین حالت ممکن را امروز در کشور شاهدیم.  متأسفانه هنوز بخشی از مباحثات روشنفکران درباره "شکل" است که بیهوده باعث هدر رفت نیرو میشود.  چنانکه یکی از بحث های مهم در حوزه فرهنگ و ادبیات موضوع "فرم" و "محتوا"ست.  فرم همان چیزی است که بعنوان قالب یا شکل استفاده میشود.  اما محتوا همانا ایده اصلی و مهمی است که قرار است مطرح شود.  مثلاً در حوزه شعر، فرم میتواند غزل، قصیده، مثنوی، و امثالهم باشد که قالبی است که شاعر ایده خود را در آن میریزد. اما ایده شاعر میتواند بیان یک شعر مستهجن یا یک شعر عرفانی ولی هردو در قالب غزل باشد.  لذا قالب، هرچند هم فاخر باشد، مؤید تأیید محتوا و ارزش آن نیست.  لذا آنچه حائز اهمیت است همانا ایده اصلی یعنی محتواست. 

     در زمینه سیاست نیز، آنچه حائز اهمیت است محتوا(معنا) ست.  یعنی آنچه در خصوص یک حکومت آرمانی اهمیت دارد همانا فلسفه حکمرانی است که در پاراگراف سوم بیان شد.  بحث امروز رسانه ها اینست که در فردای این کشور سیستم پادشاهی مشروطه مناسبتر است یا جمهوری یا اصولاً هر قالب دیگری؟  اما آنچه مردم بدنبال آن اند چیز دیگر یعنی محتوای حکمرانی است که مستلزم حفظ حقوق طبیعی شهروندان بوده اصول حقوق بشر سرلوحه کار قرار گیرد.  موضوعِ شکل حکومت موضوعیست فرعی که بعداً مراجعه به آرای همگانی آنرا مشخص خواهد کرد.  شاهدیم چه بسا جمهوری هائی را که مادام العمرند و در استبداد گوی سبقت را از هرآنچه بتصور آید ربوده اند.  سنگاپور، رئیس جمهوری دارد مسلمان و اتفاقاً خانمی محجبه که میگوید خطرناکترین فرد برای کشور کسی است که بخواهد مادام العمر بر مسند قدرت باقی ماند!

    اما از کجا معلوم که مردم خواهان تغییر محتوا باشند؟  ما از کجا بدانیم که مردم مایل به ادامه روش جاری استبداد نباشند؟!  معمول بر اینست که از زبان مردم گفته میشود اکثریت خواهان ادامه روش جاری هستند.  اما اینجا چیزی که متفاوت است، مثل همیشه، تجربه عینی است.  شاید اگر انقلابِ چند دهه پیش صورت نپذیرفته بود، قرنها طول میکشید تا توده مردم کم کم به حقوق مسلم خود واقف شده و آهسته ولی طبیعی رشد کرده ذهن را از خرافات بشویند.  منتها باید پذیرفت صدمات آن انقلاب، هرچند وحشتناک، ولی چشمها را گشود و یگانه حُسن آن افزایش بلاواسطه آگاهی توده بود.

خلاصه اینکه، انقلاب یادشده با همه لطمات خود ناخواسته این تحول را بجای چند قرن طی چند دهه میسر ساخته و اکنون جامعه بیش از پیش آماده پذیرش تغییر محتواست.  این مطلب توضیح بیشتری میطلبد که شاید در آینده ادامه یابد.