حکومت آرمانی -8
حکومت آرمانی -8
دیدیم که در وصول به حکومت آرمانی، محتوا مقدم بر فُرم بوده و لذا اصل، نظامی خردمند و مردمی و فرع، قالب آن است. ضمناً، در سیر مزبور، مسیرِ نگاه به خود اولویت دارد، هرچند فکر زیبا را از هرکس و هرکجا باید اقتباس کرد. نگاه به تجربه دیگران، همواره کنترلی اضافی بدست میدهد. ایدئولوژی در مقام فلسفی ایرادی ندارد اما در مقام حکومت هرگز موفق نبوده و جز نکبت و خواری ثمری نداشته و نخواهد داشت. پیشگیری از رشد و غلبه عقده های روانی در مقام هیئت حاکمه منوط به تدوین قانون مدنی است که نگذارد دیکتاتور سر بلند کند. بعلاوه قانون باید ضد تحجر بوده امکان رشد فرهنگی مداوم برای شهروندان را فراهم کند.
برای پیشگیری از ظهور دیکتاتوری، زمینه های بروز آن باید خشکانده شود. اهم کار، ترویج امور فرهنگی و اعتلای سطح آموزش عمومی میباشد. چه تجربه نشان داده که ظهور دیکتاتوری، بویژه نوع دینی، در جوامعی بروز میکند که سطح آموزش مردم پائین و خرافات و موهوم پرستی رایج باشد. برخی فقر اقتصادی را مقصر اصلی بشمار میآورند حال آنکه فقر اقتصادی خود معلول سطح نازل فرهنگی و آموزشی است. بسا کشورهای ثروتمند نفتی که شهروندان اسیر تحجرند. محیط فکری پاکیزه، احتمال رشد دیکتاتورِ کوچکِ درون را کاهش داده مانع ظهور دیکتاتور واقعی میشود.
منتها، مادام که دیکتاتور بر سر کار باشد، مانع پا گرفتن تلاشِ سازمان یافته برای روشنگری است. هرگونه کار فرهنگی در نظام جهل اگر به نیت روشنگری باشد ممنوع و با خطر برچسب رابطه با "دشمن" مواجه میشود. نه فقط این، بلکه کارهای شبه فرهنگی موسوم به شبه-علم، مثل حلقه عرفان، که متضمن نوعی همراهی ضمنی با نظام دینی باشد نیز ممنوع است. چرا؟ چون در این بازار مکاره رقابت ممنوع است. نظام تمام کوشش خود را میکند تا خلق را در تحجر و گمراهی نگاه دارد. بطوریکه حتی سازمان های مردم نهادی چون کمک به فقرا منحل و مدیران آن تحت پیگرد قضائی قرار میگیرند. با وجود چنین وضعیتی آیا میتوان برای استعلای فرهنگ و آموزش تلاش کرد؟
اصلاً بیائید فرض کنید ملت یکشبه متحول شده به آگاهی کامل رسیده باشد! فرض کنید ذیل یک حکومت جبار و خونریز، معجزه ای روی داده و ملت همه آموزه های نیک دنیا از ابتدای زمان تا کنون را به گوش جان خریدار شده باشد. خوب، اکنون در دامن یک حکومت استبداد دینی عقب مانده بشدت فاسد و تبهکار، فرمول نیل به حکومت آرمانی برای چنین مردمی که به آگاهی رسیده اند چیست؟ چه باید کرد؟ آیا باید منتظر نشست تا سیستم بخودی خود فرو پاشیده و آنگاه حکومت آرمانی تحقق یابد؟ اگر چنین است تا چه زمان باید امیدوارانه دست روی دست گذاشت؟ یا باید منتظر یک منجی غیبی از خارج نشست تا مگر او معجزه ای کند؟ یا باید به روشنگری پراکنده ادامه داده و نخبگان و دانایان جامعه خطر پیگرد تحت عناوین "دشمن"، "جاسوس"، "مغرض"، ..را به جان خریده یکایک حذف فیزیکی شده یا در بهترین حالت راهی حبس و تبعید شده و همچنان در بر همان پاشنه سرکوب بچرخد؟ یا شاید باید بدین اعتقاد رسید که مسامحه بیش از این صلاح نبوده روا نباشد بیش از این شاهد قتل مردم بی دفاع بوده و باید با همان شیوه قهرآمیزی که او رفتار میکند وارد کارزار شد؟ یا اینکه باید از سازمانهای مردم نهاد مثل عفو بین الملل و امثال او یاری طلبید؟ با وجودیکه در نیت خیر آنها حرفی نیست اما جز توصیه چه کار بیشتری از ایشان ساخته است؟ توصیه هائی که هرگز شنیده نمیشود.
همه این احتمالات و گزینه ها وجود دارد ولی راه حل درست کدام است؟ هزینه فایده هر کدام ممکن است پیچیده باشد و فرمول یگانه ای در افق نزدیک در دست نباشد. یا راه عملی آن باشد که هر گزینه خاص را به زمان و مکان مناسب خودش موکول کرده دست را در ابتکار عمل باز گذاشت؟ معهذا هنوز مسیر بالقوه دیگری وجود دارد و آن "شورای ملل متحد" است (1402/5/30). این مسیر، صلح آمیز ترین و ضمناً مؤثرترین میتواند باشد. البته بشرطی که گروهی از وکلا و حقوق دانان ملی و بین المللی آستین را بالا زده نسبت به ایجاد آن همت کنند. میگویند این هم مثل باقی حرف است و اثر ندارد. اما این یکی اثر دارد زیرا همراه میشود با ابزار تهدید به بایکوت تجاری دولت های معاند در سطح بین الملل! میگویند اولاً مگر قدرت های بزرگ میگذارند پا بگیرد و موی دماغ شان شود، ثانیاً سالها بثمر نشستن آن طول خواهد کشید. همه اینها شاید درست باشد اما نگاه کنید به جایگزین. بدیل آن، عملاً دست روی دست گذاشتن و گذر عمر تماشا کردن است. میگویند گزینه های دیگر مؤثرتراند. بسیار خوب، کسی منکر نیست و همه گزینه ها روی میز است. این گوی و این میدان.
خلاصه اینکه، شایع است سخن اثر ندارد. البته، مادام که در مقام حرف باقی بماند. فکر، مقدمه حرف و حرف، مقدمه عمل است. ببینید دو کلمه بظاهر معصوم "خُدعَه" و "تقیه" چگونه ملتی را به ورطه نابودی کشانده است. ایدئولوژی که به مقام عمل درآمده و وارد حکومت شده باشد خانمان برانداز است. ملتی حدود 1400 سال با آموزه های غلط سر کرده است. اگر نبود زندگی زیر سایه ایدئولوژی دینی در حکومت، شاید قرنهای متمادی لازم می بود تا چشم ها گشوده شود. خوشبختانه، علیرغم همه سیاهی ها، عملکرد نزدیک نیم قرن اخیر موجب بیدار شدن ملتی از خواب غفلت هزار ساله شد.
